| Hususiyet | Tarif |
|---|---|
| Astronomi | Evrenin ve içinde olanların incelenmesi |
| Ufuk | Sema ile yeryüzünün birleştiği gözüken çizgi |
| Uzay | Dünya atmosferinin ötesindeki bölge |
| Kainat | Bütün uzay ve dönemin toplamı |
| Yıldızlar | Kendi kütle çekimleri ile bir arada tutulan büyük, ışıklı nesneler |
II. Astronomi
Astronomi zamanı en eski medeniyetlere kadar uzanır. Antik astronomlar gece gökyüzünü gözlemler ve yıldızların ve gezegenlerin konumlarının detaylı gözlemlerini yaparlardı. Ek olarak Güneş ve Ay’ın hareketlerine dayalı takvimler de geliştirdiler.
16. yüzyılda Nicolaus Copernicus, Güneş’i evrenin merkezine yerleştiren bir Güneş Sistemi modeli önerdi. Bu model, Dünya’yı evrenin merkezine yerleştiren geleneksel jeosantrik modele meydan okudu.
17. yüzyılda Galileo Galilei, Ay’ın düz olmadığı, dağlar ve vadiler ihtiva ettiği hakikatı de dahil olmak suretiyle bir teleskop kullanarak birkaç mühim bulgu yapmış oldu. Ek olarak Jüpiter’in dört uydusu bulunduğunu ve Venüs’ün Ay benzer biçimde evreleri bulunduğunu keşfetti.
18. yüzyılda Isaac Newton, Güneş Sistemi’ndeki gezegenlerin ve öteki cisimlerin hareketini açıklayan hareket ve evrensel çekim yasalarını geliştirdi.
19. yüzyılda gökbilimciler Neptün ve Plüton benzer biçimde yeni gezegenler keşfettiler. Ek olarak evrenin daha ilkin düşünülenden oldukca daha büyük bulunduğunu keşfettiler.
20. yüzyılda gökbilimciler kuasarları, pulsarları ve kara delikleri keşfettiler. Ek olarak uzayın daha da derinlerini görmemizi elde eden Hubble Uzay Teleskobu benzer biçimde yeni teleskoplar geliştirdiler.
Günümüzde astronomi mühim bir bilim dalıdır ve astronomlar kainat ile alakalı yeni keşifler meydana getirmeye devam etmektedir.
III. Astronominin Dalları
Astronomi, her biri uzay çalışmasının değişik bir yönüne odaklanan birkaç dala ayrılır. Aşağıda astronominin en yaygın dallarından bazıları verilmiştir:
-
Gözlemsel astronomi, teleskoplar ve öteki araçlar kullanılarak uzaydaki nesnelerin incelenmesidir.
-
Kuramsal astronomi, gözlemsel astronomlar tarafınca meydana getirilen gözlemleri açıklamak için model ve teorilerin geliştirilmesidir.
-
Star astronomisi, yıldızların oluşumu, evrimi ve ölümü dahil olmak suretiyle yıldızları inceleyen bilim dalıdır.
-
Gezegen astronomisi, gezegenlerin oluşumu, evrimi ve atmosferleri de dahil olmak suretiyle gezegenlerin incelenmesidir.
-
Galaktik astronomi, galaksilerin oluşumu, evrimi ve yapısı dahil olmak suretiyle galaksilerin incelenmesidir.
-
Kozmoloji, evrenin kökeni, evrimi ve kaderi de dahil olmak suretiyle bir tüm olarak incelenmesidir.
Astronominin her bir branşının kendine has zorlukları ve ödülleri vardır. Gözlemsel astronomlar uzaydan veri toplamak için karmaşa aletler kullanabilmeli, kuramsal astronomlar ise gözlemsel astronomlar tarafınca meydana getirilen gözlemleri açıklayabilecek modeller ve teoriler geliştirebilmelidir. Star astronomları evrendeki en yaygın nesneler olan yıldızları incelerken, gezegen astronomları oldukca daha ender olan gezegenleri inceler. Galaktik astronomlar evrendeki en büyük yapılar olan galaksileri inceler. Kozmologlar evreni bir tüm olarak, kökeni, evrimi ve kaderi dahil olmak suretiyle inceler.
Astronomi geniş ve karmaşa bir alandır, sadece aynı zamanda büyüleyicidir. Astronomi emekleri birçok mühim keşfe yol açmıştır ve evrendeki yerimize dair bizlere yeni bakış açıları sağlamaya devam etmektedir.
IV. Güneş Sistemi
Güneş Sistemi, Güneş’in ve yörüngesinde dönen sekiz gezegen, cüce gezegenler ve birçok uydu, asteroit, kuyruklu star ve meteoroid benzer biçimde nesnelerin yerçekimsel olarak bağlı sistemidir. Güneş Sistemi, 4,6 milyar sene ilkin dev bir moleküler bulutun yerçekimsel çöküşünden oluşmuştur. Kütlenin büyük çoğunluğu Güneş’tedir ve kalan nesneler sistemin toplam hacminin %2’sinden daha azını oluşturur.
Dört iç gezegen, Merkür, Venüs, Dünya ve Mars, sıklıkla kaya ve metalden oluşan karasal gezegenlerdir. Dört dış gezegen, Jüpiter, Satürn, Uranüs ve Neptün, sıklıkla hidrojen ve helyumdan oluşan dev gezegenlerdir. Güneş Sistemi ek olarak gezegenlerden daha minik sadece asteroitlerden daha büyük olan Plüton benzer biçimde cüce gezegenler de ihtiva eder.
Güneş Sistemi, Samanyolu galaksisinde yer alır. Güneş, Samanyolu’nun merkezinden ortalama 27.000 fer yılı ve en yakın büyük galaksi olan Andromeda Galaksisi’nden ortalama 25.000 fer yılı uzaklıktadır.
V. Yıldızlar ve Galaksiler
Yıldızlar, kendi kütle çekimleri tarafınca bir arada tutulan ışıklı nesnelerdir. Gaz ve toz bulutları kendi ağırlıkları altında çöktüğünde oluşurlar. En yaygın star türü, çekirdeğinde hidrojen yakan ana dizi yıldızıdır. Yıldızlar ek olarak Kelvin ölçeğinde ölçülen sıcaklıklarına gore de sınıflandırılabilir. En soğuk yıldızlara kırmızı cüceler, en sıcak yıldızlara ise mavi devler denir.
Galaksiler, büyük star, gaz ve toz topluluklarıdır. Yerçekimi tarafınca bir arada tutulurlar. En yaygın galaksi türü, merkezi bir çıkıntının sarmal kollarla çevrili olduğu sarmal galaksidir. Öteki galaksi türleri içinde eliptik galaksiler, gayri muntazam galaksiler ve çubuklu sarmal galaksiler bulunur.
Yıldızlar ve galaksiler devamlı evrim geçirirler. Yıldızlar yakıtlarını yakarlar ve sonucunda ölürler. Galaksiler birbirleriyle çarpışır ve birleşirler. Yıldızların ve galaksilerin incelenmesine astronomi denir.
Kainat
Kainat, en minik atom altı parçacıklardan en büyük galaksilere kadar mevcud her şeydir. Anlayışın ötesinde uçsuz bucaksızdır ve bilim adamları hala onun birçok sırlarını öğrenmektedir.
Evrenin ortalama 13,8 milyar sene ilkin Büyük Patlama olarak malum bir felaketle yaratıldığına inanılıyor. Bu vaka uzayın genişlemesine ve ilk yıldızların ve galaksilerin oluşumuna yol açtı. Zaman içinde bu yıldızlar ve galaksiler evrimleşip birleşerek bugün bildiğimiz evreni oluşturdular.
Kainat devamlı genişliyor ve evrimleşiyor. Bilim adamları, milyarlarca sene süresince genişlemeye devam edeceğine ve sonucunda uzayın genişlemesinden daha süratli hareket edemeyecek bir noktaya ulaşacağına inanıyor. Bu, evrenin sıcaklık ölümü olarak bilinir.
Kainat uçsuz bucaksız ve esrarlı bir yerdir ve bilim adamları onun sırlarının yüzeyini sadece kazımaya başlıyorlar. Kainat ile alakalı daha çok şey öğrenmeye devam ettikçe, kozmostaki yerimiz ile alakalı daha iyi bir anlak kazanacağız.
VII. Astronomik Ekipman
Astronomik ekipman, uzaydaki nesneleri gözlemlemek ve incelemek için kullanılır. Teleskoplar, kameralar ve gök cisimlerinden gelen ışığı toplayan ve çözümleme eden öteki araçları ihtiva eder. Astronomik ekipman, Güneş, Ay, gezegenler, yıldızlar, galaksiler ve evrendeki öteki nesneleri incelemek için kullanılabilir.
Teleskoplar astronomik ekipmanların en mühim parçasıdır. Uzaydaki nesnelerden gelen ışığı büyütmek için kullanılırlar, böylece daha net görülebilirler. Teleskoplar muhtelif ebat ve şekillerde gelir ve değişik amaçlar için kullanılabilirler. Birtakım teleskoplar güneş sistemindeki nesneleri gözlemlemek için tasarlanırken, ötekiler derin uzaydaki nesneleri gözlemlemek için tasarlanmıştır.
Kameralar astronomide de kullanılır. Uzaydaki nesnelerin fotoğraflarını çekmek için kullanılabilir ya da astronomik olayların videosunu kaydetmek için kullanılabilir. Kameralar, çıplak gözle görülemeyecek kadar sönük nesnelerin fotoğraflarını çekmek için teleskoplara takılabilir.
Öteki astronomik ekipman türleri içinde uzaydaki nesnelerden gelen ışığı çözümleme etmek için kullanılan spektroskoplar ve uzaydan gelen radyo dalgalarını saptamak için kullanılan radyo teleskopları bulunur. Astronomik ekipman, evreni incelemek ve evrendeki yerimiz ile alakalı daha çok şey öğrenmek için eğer olmazsa olmazdır.
VIII. Amatör Astronomi
Amatör astronomi, bireylerin ustalaşmış amaçlardan ziyade kendi zevkleri ve ilgileri için astronomi uygulamasıdır. Amatör astronomlar çoğu zaman gök cisimlerini gözlemlemek ve incelemek için teleskoplar ve öteki astronomik ekipmanları kullanırlar. Ek olarak astronomik araştırmalara katılabilir, bulgularını ilmi dergilerde yayınlayabilir ve halka sunumlar yapabilirler.
Amatör astronomi, uzun bir geçmişi olan popüler bir hobidir. Malum en eski astronomik gözlemler Mısırlılar, Çinliler ve Babilliler benzer biçimde antik medeniyetler tarafınca yapılmıştır. 16. yüzyılda Galileo Galilei, bir teleskop kullanarak Ay, Jüpiter’in uyduları ve Samanyolu’nun devrim yaratan gözlemlerini yapmış oldu. 19. yüzyılda Charles Messier ve William Herschel benzer biçimde amatör astronomlar, astronomik nesnelerin kataloglanmasına mühim katkılarda bulunmuş oldu.
Günümüzde amatör astronomi milyonlarca katılımcısı olan küresel bir hobidir. Amatör astronomlar astronomi alanına mühim katkılarda bulunmakta ve gelecek nesil bilim adamlarına ve mühendislere esin vermeye destek olmaktadırlar.
IX. Uzay Araştırmaları
Uzay keşfi, insan uzay uçuşu ve robotik uzay aracı vesilesiyle dış uzayın araştırılmasıdır. Uzay keşfi, ilmi inceleme için mühim bir itici güçtür ve bilim, teknoloji ve mühendislikte birçok ilerlemeye yol açmıştır. Ek olarak suni uydular, uzay teleskopları ve uzay sondaları benzer biçimde yeni teknolojilerin geliştirilmesine de yol açmıştır.
Uzay araştırmaları tarih süresince birçok ülke tarafınca yürütülmüştür, sadece en mühim çabalar ABD Birleşik Devletleri ve Sovyetler Donanması tarafınca yapılmıştır. ABD Birleşik Devletleri, insanları Ay’a başarıyla gönderilmiş olduğu 1960’lardan beri kabul edilen uzay yolculuğu meydana getiren ülke olmuştur. Sovyetler Donanması, bir uyduyu yörüngeye fırlatan ilk ülkeydi (Sputnik 1) ve uzaya bir insan gönderen ilk ülkeydi (Yuri Gagarin).
Günümüzde uzay keşfi, birçok ülkenin ortak görevlere katılmış olduğu küresel bir çabadır. Internasyonal Uzay İstasyonu, ABD Birleşik Devletleri, Rusya, Kanada, Japonya ve Avrupa Uzay Ajansı’nın ortak projesidir. ISS, uzaydaki en büyük insan yapımı yapıdır ve 2000’den beri devamlı olarak yerleşim yeri olmuştur.
Uzay araştırmalarının pek oldukca faydası vardır, bunlardan bazıları şunlardır:
- Güneş sistemimiz ve kainat ile alakalı daha çok şey öğrenmemize destek verir.
- Dünya’da kullanılabilecek yeni teknolojilerin geliştirilmesine destek olabilir.
- Gezegenimizi asteroitler ve kuyrukluyıldızlar benzer biçimde tehditlerden korumamıza destek olabilir.
Uzay keşfi sıkıntılı ve pahalı bir çabadır, sadece aynı zamanda oldukca ödüllendiricidir. Bizlere evrendeki yerimiz ile alakalı yeni bir anlak kazandırdı ve hayatlarımızı daha iyi hale getiren yeni teknolojiler geliştirmemize destek oldu.
S: Astronomi nelerdir?
A: Astronomi, evreni ve içerisindeki gezegenler, yıldızlar, galaksiler ve bunların hareketlerini yöneten yasalar da dahil olmak suretiyle her şeyi inceleyen bilim dalıdır.
S: Astronominin değişik dalları nedir?
A: Astronomi biliminin değişik dalları şunlardır:
- Gözlemsel astronomi: Teleskoplar ve öteki aletlerle nesneleri gözlemleyerek evrenin incelenmesi
- Kuramsal astronomi: Matematiksel modeller geliştirerek ve kontrol ederek evrenin incelenmesi
- Hesaplamalı astronomi: Evreni simüle etmek ve özelliklerini incelemek için bilgisayarların kullanılması
S: Astronomideki son keşifler nedir?
A: Astronomideki son keşiflerden bazıları şunlardır:
- Güneş dışındaki yıldızların yörüngesinde dönen gezegenlerin ya da dış gezegenlerin keşfi
- Evrendeki maddenin çoğunu meydana getiren esrarlı bir madde olan karanlık maddenin keşfi
- Evrenin ivmelenen genişlemesinin keşfi
0 Yorum